Champagne is dé meest stijlvolle drank aller tijden!
De elegant exclusieve status van deze bijzondere schuimwijnen uit het Noordoosten van Frankrijk, behoeft geen verder betoog. Wat deze briljante drank zijn uitgesproken luxueuze status gaf, verdient wel een sprankelend woordje uitleg.
Gedurende de voorbereiding op deze website, vroegen velen me naar dé verklaring.
Waarom blijken deze koolzuurhoudende wijnen zó bijzonder te zijn?
Wat onderscheidt Champagne van ander “schuimwijnen”.
Het antwoord op deze vragen brengt ons bij een eeuwenoud verhaal. Het begint allemaal aan de hofhouding van koning Clovis, gaat via de Russische tsaren en komt terecht op de meest trendy feestjes in onze hedendaagse wereldsteden. Ik neem je graag mee op deze boeiende reis door onze wereldgeschiedenis en vertel je het buitengewoon interessante verhaal achter deze “godendrank”.
Laten we beginnen met de unieke en geweldig gunstige klimatologische omstandigheden, waarin de wijnbouw van de pinot noir, pinot meunier en chardonnay druiven in de Noordoostelijke regio van Frankrijk zich ontwikkelde in de vroege 5de eeuw na Christus. De huidige regio “Champagne – Ardenne” wordt gekenmerkt door haar bijzonder milde klimaat, haar licht glooiende hellingen, haar brede waterwegen in export bevorderlijke richtingen en bovenal door haar minerale kalkrijke bodem.
Deze favorabele omstandigheden en ongeëvenaarde bodemsamenstelling, geven de typische exceptionele smaak aan de druiven en logischerwijs aan de wijnen uit deze markante streek. Het is ondertussen genoegzaam bekend dat kalkrijke bodems de wijnen hun kwalitatieve “body” geven. Het fenomenale brede smaakpalet, voornamelijk gevormd door de aromatische alcoholzuren, de lichte toename van het gehalte aan polyfenol chemische verbinding – de zogenaamde tannine – zorgen voor deze natuurlijke elegantie en de finesse van deze wijnen.
Vanaf de 5de eeuw, werden deze uitmuntende wijnen de “vins préférés” bij de hogere adel. Koning Clovis, die zich in het gezegende jaar 496 na Christus katholiek liet dopen in een klein kapelletje in Reims, zorgde voor de aanzet van deze lange traditie. Het verhaal waarbij de genodigden en zijn volledige hofhouding zowel vóór, tijdens, als ná de doopplechtigheden de geneugten van deze wijnen rijkelijk en decadent ontdekten, zijn tot op vandaag voer voor studie. Het verhaal vormt ook de basis voor de jaarlijks wederkerende toevloed aan toerisme voor de stad van Bisschop Remigius. Pittig detail: van de vermaarde bubbels in de wijn was toen nog geen enkel spoor te bekennen. Wel had men door de jaren heen vaak, ongewild lichte belletjes in de regionale wijnen ontdekt. Omdat aanvankelijk de wetenschap ontoereikend was, moest deze koolzuurvorming te danken zijn aan een goddelijke zegening van de wijnen. Het mousseren van de wijn gaf Champagne dan ook snel de status van “heilige drank”.
Pas toen de monnik Dom Perignon in de 17de eeuw het ongrijpbare, ongewilde en oncontroleerbare ontstaan van de zonderlinge mysterieuze bubbels, controleerbaar en beheersbaar maakte, ontstond de Champagne. Dit natuurlijke fysicochemische verschijnsel is de voornaamste reden waarom Koning Lodewijck XV in 1728 besloot om de Champagnewijnen niet langer in vaten, maar enkel in flessen te laten opslaan en transporteren. Dit veroorzaakte een significante meerprijs en gaf de wijn een nog exclusiever aanzien. Misschien was het naast veiligheid ook een pientere marketingstrategie…
Ook van Napoleon Bonaparte is bekend dat hij graag genoot van zijn Champagne. Hij liet ze het liefst “sabreren” om overwinning te vieren of nederlagen te verwerken. Bij dit letterlijk en figuurlijke huzaren stukje, wordt de kop van de fles door een Huzaarsoldaat afgehakt met zijn sabel. Hierdoor gutst de Champagne rijkelijk uit de fles en ontstaat er een weelderige werveling, waardoor de schuimvorming kortstondig intenser wordt beleefd. Daarenboven zullen een gezonde dosis mannelijke hormonen hier ook wel hun rol hebben in gespeeld.
Je ne peux vivre sans Champagne, en cas de victoire, je le mérite … En cas de défaite, j’en ai besoin.
Ondertussen verfijnden de wijnbouwers rond Reims als eerste dit complexe intensieve arbeidsproces. Ze zochten en vonden manieren voor veiligere opslag van de wijnen in dikwandige flessen en verzekerden de positie van de kurken met hun karakteristieke metaaldraad. Hierdoor kon deze bijzondere drank op grotere schaal geproduceerd en veilig geëxporteerd worden. Innovatie “avant la lettre”!
De beginnende industriële revolutie en de daaruit volgende expanderende wereldhandel, gaven de klasrijke sprankelende “cuvées de prestiges” de gelegenheid over de gehele wereld de elitaire kringen, van bij ons tot bij de Russische tsaar Peter de Grote, te bekoren.
Om de kwaliteit van de exclusieve mondaine godendrank te bewaren tijdens het opschalen, werd in 1923 door de jurist en wijnproducent baron Le Roy de Boiseaumarié het AOC-certificaat opgericht. Aanvankelijk voor de wijnen uit de regio Châteauneuf-du-Pape, maar al snel volgde de oprichting van de CNAO – Comité National des Appellations d’Origine, die tal van Frans-regionale pareltjes onder strikte kwaliteits- & afkomstcontrole plaatste. Hierdoor werd de Champagne, naast zijn extravagante intense smaak en roemrijke historie, nog exclusiever en meer geliefd in de ondertussen steeds breder wordende beter-bemiddelde middenklasse milieus.
Met onze huidige moderne wetenschap kunnen we nu het wonderlijke fenomeen van de koolzuur bubbels verklaren. Het onderbreken van de vergisting van de suikers in het druivensap, tijdens het fermentatieproces, wordt veroorzaakt door een daling van de temperatuur (gedurende de wintermaanden) tot beneden het fermentatie-punt. Dan gaan de gistcellen, als het ware, in een winterslaap en ontwaken ze pas als de wijn een voldoende lange tijd boven het biologische omslagpunt komt (bijvoorbeeld bij het begin van de lente). Omdat de wijn vaak in afgesloten houten vaten werd bewaard, zag het toegenomen koolzuurgas dat was ontstaan door deze kenmerkende nagisting, geen andere uitweg dan die van adsorptie in het druivennat. Deze opmerkelijke verbindingsreactie leidt tot een verrijking van de wijn. Ze is verantwoordelijk dat de typerende aroma’s van de kalkrijke mineralen eclatant kunnen vrijkomen. Hierdoor kunnen we met grote zekerheid stellen dat het bijzonder milde klimaat en de bodemsamenstelling van deze noordelijke regio Champagne – Ardenne haar unieke smaak geeft aan en zorgt voor hét grote onderscheidt van Champagne vergeleken met andere mousserende wijnen. Bovendien heeft het innoverend denken van wijnbouwers en de conjunctuur de Champagne zijn meerwaarde geschonken.
Dit alles maakt dat tot op de dag van vandaag Champagne tot dé ultieme feestdranken behoort. Het wordt geschonken en gedronken bij allerlei feestelijkheden en bijzondere momenten. Het uitbundige ploffende geluid van het ontkurken is een absolute must bij de start van elk smaakvol feest! Of zoals Winston Churchill het héérlijk helder samenvat:
“First things first! Get the Champagne!”
